Darowizna od rodziców – jak nie zapłacić podatku?

Darowizna od rodziców – czy to w formie pieniędzy, czy rzeczy – bardzo często może być przekazana bez podatku. Nie dzieje się to jednak „automatycznie”. Jako osoba obdarowana musisz znać zasady: zwolnienie z podatku zależy m.in. od kwoty darowizny oraz od tego, czy zgłosisz ją do urzędu skarbowego. Poniżej znajdziesz wyjaśnienie, jakie przepisy obowiązują przy darowiznach od rodziców i co zrobić, aby nie płacić podatku.

Darowizna od rodziców – kiedy bez podatku? Najważniejsze fakty

Darowizny przekazywane w najbliższej rodzinie korzystają z bardzo korzystnych zasad podatkowych. W przypadku darowizny od rodziców warto zapamiętać kilka punktów:

• darowizna od rodziców mieści się w tzw. I grupie podatkowej,

• do 36 120 zł (łącznie w ciągu 5 lat od tej samej osoby) nie trzeba nic zgłaszać ani płacić,

• po przekroczeniu 36 120 zł można nadal uniknąć podatku, pod warunkiem zgłoszenia darowizny do urzędu skarbowego,

• w przypadku pieniędzy urząd wymaga, aby istniał dowód przekazania środków (np. przelew bankowy),

• zgłoszenia dokonuje się na formularzu SD-Z2.

Czym w ogóle jest darowizna od rodziców?

Darowizna to umowa, w której darczyńca przekazuje coś ze swojego majątku na rzecz innej osoby, nie żądając zapłaty. Tak definiuje ją Kodeks cywilny (art. 888). W kontekście niniejszego tematu darczyńcami są rodzice, a obdarowanym – dziecko.

Zasadą jest, że umowa darowizny powinna mieć formę aktu notarialnego, ale przepisy przewidują wyjątek. Jeżeli świadczenie zostało już spełnione (np. pieniądze faktycznie zostały przekazane), umowa zawarta bez udziału notariusza również jest ważna, o ile nie dotyczy szczególnych praw.

Forma aktu notarialnego jest wymagana m.in. wtedy, gdy darowizna obejmuje:

• własność nieruchomości,

• prawo użytkowania wieczystego,

• spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.

Jeśli więc rodzice przekazują Ci np. gotówkę, auto, sprzęt elektroniczny czy inne ruchomości, nie musisz iść do notariusza. Warto jednak sporządzić prostą pisemną umowę darowizny (np. na kartce papieru), podpisaną przez rodziców i dziecko. Ułatwi to załatwienie formalności w urzędzie skarbowym, jeśli zajdzie taka potrzeba.

Jakie darowizny mogą przekazać rodzice?

Rodzice mogą przekazać dziecku:

• darowiznę pieniężną – przelew, przekaz, wpłata na konto,

• darowiznę rzeczową – np. samochód, biżuterię, sprzęt RTV, nieruchomość.

W przypadku nieruchomości wymagana jest forma aktu notarialnego. Przy darowiznach pieniężnych najlepiej zadbać o „ślady” w dokumentach, czyli m.in.:

• przelew bankowy z opisem „darowizna od mamy”, „darowizna od taty”,

• przekaz pocztowy.

Przekazywanie większych kwot „z ręki do ręki” w gotówce jest bardzo ryzykowne pod kątem podatkowym.

Podatek od darowizny od rodziców – ogólne zasady

Co do zasady każda darowizna stanowi przychód dla obdarowanego i podlega podatkowi od spadków i darowizn. Dotyczy to zarówno majątku otrzymanego za życia (darowizny), jak i po śmierci (spadek).

Ustawa przewiduje jednak szerokie zwolnienia w najbliższej rodzinie. W praktyce oznacza to, że darowizna od rodziców może być objęta pełnym zwolnieniem z podatku – trzeba tylko spełnić określone warunki.

Grupy podatkowe i kwoty wolne – kto ile może dostać?

Przepisy wyróżniają kilka grup podatkowych, które różnią się limitem kwoty wolnej od podatku. Dla uproszcz

Do grupy 0 zaliczane są również dzieci przebywające w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub określonych placówkach opiekuńczych, a także osoby pełniące rolę opiekunów w takich formach pieczy.

Rodzice są w grupie 0, więc darowizna od rodziców może być całkowicie nieopodatkowana – nawet jeśli opiewa na bardzo wysoką kwotę – pod warunkiem prawidłowego zgłoszenia.

Ważne: limit 36 120 zł dotyczy łącznej wartości darowizn i spadków otrzymanych od jednej osoby w ciągu 5 lat.
Tak – darowizny od tego samego rodzica się sumują.

Darowizna od rodziców a zwolnienie z podatku – kiedy nie płacisz nic?

Najbliższa rodzina (grupa 0) może korzystać z pełnego zwolnienia z podatku od spadków i darowizn na podstawie art. 4a ustawy. Dotyczy to zarówno pieniędzy, jak i rzeczy lub praw majątkowych, bez względu na wartość, pod warunkiem spełnienia wymogów.

Warunki zwolnienia w grupie 0 (w tym od rodziców)

Aby darowizna była całkowicie wolna od podatku:

• jeśli suma darowizn od tego samego rodzica przekracza 36 120 zł w okresie 5 lat – trzeba ją zgłosić do urzędu skarbowego w ciągu 6 miesięcy od otrzymania (lub od chwili dowiedzenia się o nabyciu),

• trzeba mieć dowód przekazania środków w przypadku darowizny pieniężnej (np. przelew).

Przykład 1
Rodzice przekazali dziecku w ciągu ostatnich 5 lat w kilku transzach łącznie 36 000 zł. Kwota ta nie przekracza limitu 36 120 zł, więc nie ma obowiązku zgłoszenia do urzędu skarbowego i nie powstaje podatek.

Przykład 2
Rodzice przekazali jednorazowo 100 000 zł. Ta kwota przekracza 36 120 zł, więc obdarowany powinien zgłosić darowiznę (formularz SD-Z2) oraz mieć dowód otrzymania środków, np. przelew. Przy prawidłowym zgłoszeniu i udokumentowaniu – nadal brak podatku.

Kiedy zgłosić darowiznę do urzędu skarbowego?

Jeżeli łączna wartość darowizn od rodzica w ciągu 5 lat przekroczy 36 120 zł, obdarowany musi zgłosić nabycie majątku do urzędu skarbowego, aby zachować prawo do zwolnienia.

Jeśli suma darowizn nie przekracza tego limitu, zgłaszanie nie jest konieczne.

Jak zgłosić darowiznę od rodziców? Formularz SD-Z2

Darowiznę zgłasza się na druku SD-Z2 – Zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych.

W zgłoszeniu należy podać:

• dane obdarowanego,

• dane darczyńców (rodziców),

• opis przedmiotu darowizny,

• datę nabycia,

• wartość nabytych rzeczy lub praw.

Druk można pobrać ze strony podatki.gov.pl, wypełnić i złożyć:

• osobiście w urzędzie,

• listownie,

• elektronicznie przez system e-Deklaracje / e-Urząd Skarbowy.

Jeśli darowizna ma formę aktu notarialnego, zgłoszenia dokonuje notariusz – obdarowany nie składa już SD-Z2.

Do którego urzędu skarbowego złożyć SD-Z2 i w jakim terminie?

Zgłoszenie składa się do urzędu skarbowego właściwego dla miejsca zamieszkania obdarowanego.

Termin podstawowy: 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny.
Przekroczenie tego terminu choćby o jeden dzień oznacza utratę prawa do zwolnienia z podatku – urząd naliczy daninę według stawek przewidzianych w ustawie.

Jeśli obdarowany dowiaduje się o darowiźnie dopiero po czasie (np. przy spadku lub ukrytej darowiźnie), ma 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o nabyciu, ale musi uprawdopodobnić tę okoliczność.

Darowizna poniżej 36 120 zł od rodzica – nawet niezgłoszona – nie powoduje żadnych negatywnych skutków.

Darowizna pieniężna od rodziców – szczególne wymogi

Przy przekazaniu pieniędzy urząd skarbowy wymaga, aby istniał czytelny dowód otrzymania środków. Chodzi o:

• przelew na rachunek bankowy obdarowanego,

• przelew na konto w SKOK,

• przekaz pocztowy.

Do formularza SD-Z2 warto dołączyć np. potwierdzenie przelewu. Przekazanie dużej kwoty wyłącznie do rąk własnych w gotówce może skutkować tym, że urząd odmówi zastosowania zwolnienia.

Darowizna w gotówce – jakie mogą być problemy?

Jeśli rodzice przekazują pieniądze w gotówce i nie ma żadnego dokumentu potwierdzającego przelew czy przekaz, fiskus może stwierdzić, że warunki zwolnienia nie zostały spełnione. Wtedy zażąda podatku od darowizny, nawet jeśli chodzi o najbliższą rodzinę.

W niektórych sprawach sądy administracyjne przyznają rację podatnikom, uznając, że także darowizny gotówkowe mogą korzystać ze zwolnienia, ale wymaga to sporu z organem podatkowym. Aby uniknąć takich problemów, najlepiej, żeby rodzice przekazywali pieniądze przelewem lub przekazem.

Darowizna nieruchomości od rodziców

Darowizna domu, mieszkania czy działki zawsze wymaga aktu notarialnego. Notariusz:

• spisuje umowę darowizny,

• wskazuje w akcie, że obdarowany korzysta ze zwolnienia na podstawie art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn,

• sam zgłasza darowiznę do urzędu skarbowego.

Obdarowany nie płaci podatku od spadków i darowizn (przy spełnieniu warunków), choć musi ponieść koszty notarialne oraz opłaty sądowe – w tym taksę notarialną, której maksymalne stawki określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości.

Co grozi za niezgłoszenie darowizny od rodziców?

Jeżeli darowizna przekracza limit 36 120 zł i nie zostanie zgłoszona, skutki mogą być poważne:

• utrata prawa do zwolnienia z podatku,

• naliczenie podatku według stawek karnych (nawet 20%),

• odpowiedzialność karno-skarbowa.

Urząd może ustalić należność w wysokości od 3% do 20% wartości nabytej ponad limit, w zależności od stopnia pokrewieństwa i okoliczności. Do tego dochodzą sankcje wynikające z Kodeksu karnego skarbowego.

Darowizna, spadek i umowa dożywocia – krótkie porównanie

Rodzice mogą przekazać majątek nie tylko przez darowiznę. Możliwe są także:

• spadek (testament lub dziedziczenie ustawowe),

• umowa dożywocia.

Darowizna vs spadek – najważniejsze różnice

Darowizna może wpływać na późniejsze rozliczenia zachowku – przy wyliczaniu zachowku dolicza się część darowizn do wartości spadku (z wyjątkami z art. 994 k.c.).

Darowizna a umowa dożywocia

Umowa dożywocia jest inną formą przekazania nieruchomości. Polega na tym, że właściciel przenosi własność na nabywcę, a w zamian nabywca zobowiązuje się zapewnić mu dożywotnie utrzymanie (mieszkanie, pomoc, wyżywienie).

Najważniejsze różnice:

• umowa dożywocia nie jest traktowana jak darowizna w ustawie o podatku od spadków i darowizn,

• zwykle nie ma podatku od spadków i darowizn, może pojawić się podatek PCC,

• nabywca ma obowiązki wobec dożywotnika.

Najczęściej zadawane pytania

Czy darowizna od rodziców poprawia zdolność kredytową?
Darowizna może pomóc w zgromadzeniu wkładu własnego, co jest ważne przy kredycie hipotecznym. Sama w sobie nie jest jednak traktowana jako stałe źródło dochodu, więc bank zwykle nie uwzględnia jej bezpośrednio przy liczeniu zdolności kredytowej.

Czy darowiznę można odwołać?
Tak, przepisy Kodeksu cywilnego przewidują możliwość odwołania darowizny, zarówno niewykonanej, jak i wykonanej, ale tylko w ściśle określonych sytuacjach (np. rażąca niewdzięczność obdarowanego, popadnięcie darczyńcy w niedostatek).

Podsumowanie

Darowizna od rodziców może być bardzo korzystnym sposobem wsparcia finansowego, ale tylko wtedy, gdy zadbasz o formalności. Najważniejsze jest zrozumienie dwóch kluczowych zasad: po pierwsze, darowizny od rodziców są objęte szczególnie korzystnym traktowaniem jako tzw. grupa „zero”, po drugie – zwolnienie z podatku nie działa automatycznie przy wyższych kwotach, lecz wymaga zgłoszenia i udokumentowania przekazania środków.

Jeżeli suma darowizn od jednego rodzica nie przekracza 36 120 zł w ciągu 5 lat, nie musisz ani płacić podatku, ani składać zgłoszenia. Gdy ten limit zostanie przekroczony, możesz nadal uniknąć daniny, ale tylko pod warunkiem złożenia formularza SD-Z2 w terminie i posiadania dowodów przekazania pieniędzy (przelew, przekaz). To właśnie tutaj wiele osób popełnia błędy – spóźnienie choćby o jeden dzień może pozbawić prawa do zwolnienia.

Warto traktować darowizny od rodziców nie tylko jako „prezent”, lecz także jako czynność prawną z konkretnymi skutkami podatkowymi. Dobrze sporządzona umowa, przelew z jasnym tytułem, terminowe zgłoszenie i wiedza o limitach sprawiają, że przekazanie majątku odbywa się spokojnie i bez ryzyka konfliktu z urzędem skarbowym. Dzięki temu wsparcie od rodziców rzeczywiście buduje Twoje bezpieczeństwo finansowe, zamiast generować problemy po latach.